معرفی بهترین جاذبه های تاریخی اراک
اگر به دنبال کشف جذاب‌ترین مکان‌های تاریخی در ایران هستید، اراک با تاریخ غنی و جاذبه‌های فراوان خود، مقصدی ایده‌آل است. در این مقاله به معرفی بهترین جاذبه های تاریخی اراک خواهیم پرداخت، جایی که می‌توانید از عمارت‌های باشکوه، مساجد قدیمی، و بناهای فرهنگی زیبا دیدن کنید. با ما همراه باشید تا با بهترین جاذبه های تاریخی اراک آشنا شوید و سفری خاطره‌انگیز به دل تاریخ داشته باشید.
۱. موزه حمام چهار فصل، بزرگترین حمام ایران در اراک
آدرس حمام چهار فصل: اراک، خیابان شهید بهشتی
حمام چهار فصل، یکی از بهترین جاذبه های تاریخی اراک، در زمان احمد شاه قاجار به دست محمد ابراهیم خوانساری ساخته شد. نام این حمام به دلیل وجود تابلوهای کاشی‌کاری شده در چهار جهت مختلف آن و بخش سربینه مردانه که فصل‌های مختلف سال را به تصویر می‌کشد، انتخاب شده است. با مساحتی حدود ۱۶۰۰ مترمربع، این بنای تاریخی به عنوان بزرگترین حمام ایران شناخته می‌شود. آب این حمام از قنات تأمین می‌شد و برای حفظ دمای مناسب، ارتفاع آن را حدود ۳.۵ متر پایین‌تر از خیابان‌های اطراف ساختند.
حمام چهار فصل اراک، که یکی از زیباترین آثار معماری و کاشی‌کاری دوره قاجار به شمار می‌رود، شامل چهار بخش زنانه، مردانه، حمام ویژه اقلیت‌های دینی و حمام خصوصی است. امروزه، این بنای تاریخی به موزه‌ای تبدیل شده است که اشیای باستانی از دوران پیش از اسلام و پس از اسلام را به نمایش می‌گذارد.
۲. کلیسای مسروپ مقدس
آدرس کلیسای مسروپ مقدس: اراک، خیابان چمران
کلیسای مسروپ مقدس، یکی از بهترین جاذبه های تاریخی اراک، در سال ۱۹۱۴ میلادی در دوران قاجار با کمک ارامنه این شهر ساخته شد. در سردر این کلیسای قاجاری به زبان ارمنی نوشته شده است: «کلیسای مسروپ مقدس در زمان خود و با همیاری ارمنی‌های کزاز (شازند)، کمره هفت جامپلق و بور به سال ۱۹۱۴ میلادی ساخته شده است.»
این کلیسای تاریخی شامل بخش‌های مختلفی نظیر مدرسه، سالن اجتماعات، خانه کشیش و سرایدار است که در حیاط آن قرار دارد. همچنین، در حیاط کلیسای مسروپ مقدس یادبودی برای شهدای ارمنی جنگ تحمیلی نصب شده است.
پلان کلیسای مسروپ مقدس به صورت بازیلیک مستطیل شکل و در جهت شرقی و غربی طراحی شده است. این کلیسا دارای نورگیرهای متعدد در چهار طرف بنا است و برج ناقوس آن در جلوی ورودی غربی واقع شده است. کلیسا دو ورودی در قسمت‌های جنوبی و غربی دارد.
کلیسای مسروپ مقدس در سال ۱۳۷۹ خورشیدی به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
۳. تالاب میقان، بهشت درناها
آدرس تالاب میقان: استان مرکزی، ۱۵ کیلومتری شرق شهر اراک و جنوب داوود آباد
تالاب میقان، که به عنوان یکی از بهترین جاذبه های طبیعی اراک و استان مرکزی شناخته می‌شود، در دشت فراهان واقع شده و از تالاب‌های کویری ایران است. در گذشته، این تالاب به نام “نمکزار فراهان” شناخته می‌شد.
تالاب میقان علاوه بر تأمین آب برای مناطق اطراف، به پاکسازی هوا نیز کمک می‌کند. در سال‌های پرباران، این تالاب پرآب و سرسبز می‌شود، اما در سال‌های کم بارش، به فرم کویری در می‌آید. همچنین، زمین‌های باتلاقی اطراف تالاب منبع عظیم سولفات سدیم در کشور هستند و کارخانه املاح معدنی ایران از این منابع برای استخراج مواد معدنی استفاده می‌کند.
این تالاب با مساحت حدود ۲۵ هزار هکتار، شامل یک دریاچه و سه جزیره به نام‌های کریستالین یک، دو و سه است و گردشگران طبیعت‌دوست را به خود جذب می‌کند. تالاب میقان زیستگاه متنوعی از پستانداران، پرندگان مهاجر و گیاهان آب شور است، که درناها شاخص‌ترین آنها هستند. حضور درناها در این منطقه به ویژه در اواسط آبان به اوج خود می‌رسد و به همین دلیل، ۱۵ آبان به نام «روز درنا» نامگذاری شده است.
۴. برج شیشه، ارگ حکومتی اراک
آدرس برج شیشه: اراک، خیابان ادبجو
برج شیشه اراک، که یکی از بهترین جاذبه های تاریخی اراک به شمار می‌رود، اوایل قرن سیزدهم هجری قمری و در دوران سلطنت فتحعلی شاه قاجار به همت یوسف خان سپهدار ساخته شد. این برج به عنوان مرکز حکومتی شهر و اقامتگاه حاکم در نظر گرفته شد و به همین دلیل به نام «ارگ حکومتی اراک» نیز شناخته می‌شود.
داستان نامگذاری این برج جالب توجه است. کاشی‌کاری‌های لوزی شکلی که در طوق‌های برج وجود داشت، هنگام تابش نور خورشید به طور خیره‌کننده‌ای می‌درخشید و به همین دلیل به آن «برج شیشه» نام دادند. ناصرالدین شاه نیز در سال ۱۳۰۹ خورشیدی، هنگام اقامت در اراک، این ارگ حکومتی را به عنوان اقامتگاه خود انتخاب کرد.
متأسفانه، این برج شگفت‌انگیز که جزو آثار ملی ایران بود، به صورت غیرقانونی در سال ۱۳۶۱ خورشیدی تخریب شد. امروزه تنها قسمتی از این برج ارزشمند که به «خانه سپهدار» معروف است باقی مانده است. برای گرامیداشت این ارگ تاریخی، نمادی از برج در ابعاد کوچک در میدان سردار شهر نصب شده است.
۵. مجموعه تاریخی بازار اراک
آدرس مجموعه تاریخی بازار: اراک، میدان شهدا
مجموعه تاریخی بازار اراک، یکی از بهترین جاذبه های دیدنی این شهر، امروزه به یکی از مراکز تجاری پررونق و شلوغ تبدیل شده است. این بازار که به بازار سرپوشیده نیز معروف است، محلی است که می‌توانید از انواع کالاها و محصولات، از شیر مرغ تا جان آدمیزاد، را پیدا کنید.
قدمت بازار اراک به سال ۱۲۲۸ هجری قمری (اوایل قرن ۱۳ هجری قمری) و دوران سلطنت فتحعلی شاه قاجار برمی‌گردد. این بازار بزرگ یکی از اولین بناهای احداث شده در اراک بود که به منظور پاسخگویی به نیازهای شهر طراحی شده بود. مجموعه بازار شامل ساختمان‌های متعددی مانند مدرسه، مسجد، حمام، سقاخانه، کاروانسرا و آب‌انبار بوده است، اما امروزه تنها مسجد و سقاخانه از آنها باقی مانده است.
طول این بازار تاریخی حدود یک کیلومتر است و دیوارهایی با ارتفاع زیاد، که در برخی نقاط به ۷ متر می‌رسد، دارد. طراحی هوشمندانه راه‌های ورودی و خروجی بازار که در گذشته به دروازه‌های اصلی شهر متصل بود، به سرعت خروج مردم از بازار در مواقع بحران یا آتش‌سوزی کمک می‌کند.
۶. روستای هزاوه، روستای ۵هزار ساله اراک
آدرس روستای هزاوه: استان مرکزی، ۱۸ کیلومتری شمال غرب اراک، دهستان امیریه
حدود ۱۸ کیلومتر از شهر اراک به سمت غرب که حرکت کنید، به روستای زیبا و بافت پلکانی هزاوه می‌رسید. این روستا با قدمتی ۵ هزار ساله و متعلق به قرن پنجم هجری، از همان ابتدا شما را مجذوب زیبایی‌های خود می‌کند.
روستای هزاوه به خاطر موقعیت کوهپایه‌ای و بافت پلکانی خود، به طور معمول آب‌وهوایی سرد و مطبوع دارد. بیشتر خانه‌های این روستا با دیوارهای ضخیم از سنگ، گل و چوب ساخته شده‌اند که به حفظ دمای داخلی کمک می‌کند. هزاوه به عنوان زادگاه مردان بزرگ تاریخ ایران، از جمله امیرکبیر و قائم مقام فراهانی، شناخته می‌شود.
اما جاذبه‌های روستای هزاوه تنها به این موارد محدود نمی‌شود. این روستا دارای دیدنی‌های طبیعی و آثار باستانی ارزشمندی است. از جمله این جاذبه‌ها می‌توان به تپه تاریخی هزش و مقبره شاه احمد، که مربوط به دوره ایلخانان در قرن پنجم هجری است، اشاره کرد.
۷. منطقه حفاظت شده هفتاد قله
آدرس منطقه حفاظت شده هفتاد قله: استان مرکزی، ۲۵ کیلومتری شمال شرقی اراک، بین شهرستان‌های اراک، خمین و محلات
یکی دیگر از بهترین جاهای دیدنی اراک، منطقه حفاظت شده هفتاد قله است که در فاصله ۲۵ کیلومتری شمال شرقی این شهر واقع شده است. این منطقه طبیعی در استان مرکزی با وسعتی حدود ۹۸ هزار هکتار، به خاطر چشم‌اندازهای خیره‌کننده از ترکیب کوه‌ها، دره‌ها، چشمه‌ها و آبشخورهای طبیعی، به یک موزه طبیعی تبدیل شده است.
هفتاد قله به دلیل تنوع جالبی از گیاهان، پستانداران، خزندگان و پرندگان، به یکی از مناطق منحصر به فرد در استان مرکزی تبدیل شده است. دره چکاب و دره سیبک در این منطقه زیستگاه‌های مناسبی برای حیات وحش هستند، و چشمه و پوشش گیاهی دره چکاب به عنوان دیدنی‌ترین منطقه در هفتاد قله شناخته می‌شود.
علاوه بر جاذبه‌های طبیعی، حدود ۶۲ کتیبه با قدمت ۴۰۰ سال در کوه‌های این منطقه حک شده‌اند که نشان‌دهنده توجه قدیمی به این مکان است. هفتاد قله از زمان‌های قدیم مورد توجه شکارچیان و ثروتمندان بوده و شاهان قاجار نیز این منطقه را برای شکار انتخاب می‌کردند.
۸. روستای انجدان
آدرس روستای انجدان: ۳۷ کیلومتری شرق اراک در دامنه کوه چشمه، بین شهرهای خمین، اراک و محلات
روستای انجدان، در حدود ۴۰ کیلومتری مرکز استان مرکزی، یکی از بهترین جاهای دیدنی اراک به شمار می‌رود. این روستا با کوه‌ها، چشمه‌های فراوان، غارهای عجیب و طبیعت شگفت‌انگیز خود، به مقصدی محبوب برای گردشگران تبدیل شده است. آب‌وهوای پاک کوهستانی و قدمت تاریخی این منطقه، جاذبه‌های منحصر به فردی را به ارمغان می‌آورد.
کوه‌های برف شاه و چشمه در اطراف روستای انجدان واقع شده‌اند و غارهای متعدد این منطقه، از جمله غار گیوه کش، غار کبوتر، غار آسیلی و غار طاق رجه، به ویژه برای غارنوردان جذابیت دارد. قدمت روستای انجدان به هزار سال پیش برمی‌گردد و پس از حمله مغول‌ها به ایران، این روستا به مدت زمانی مقر فرماندهی اسماعیلیان بود. چندین مقبره از آن دوران، از جمله مقبره شاه غریب، هنوز در این روستا باقی مانده‌اند.
در گذشته، انجدان میزبان قلعه‌ها و کاروانسراهای بسیاری بود که متأسفانه اکنون بیشتر آنها از بین رفته‌اند. همچنین، پس از قرن ۹ هجری قمری، ادیبان برجسته‌ای مانند شاه طاهر دکنی و ملا داعی انجدانی از این روستا برآمدند.
۹. مدرسه سپهدار، اولین مدرسه اراک
آدرس مدرسه سپهدار: اراک، میدان شهدا، جنب بازار بزرگ
مدرسه سپهدار، نخستین مدرسه ساخته شده در شهر اراک، یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی این شهر به شمار می‌رود. این عمارت با معماری منحصر به فرد خود، نخستین بنای شهر اراک است که با اقتباس از سبک مدرسه‌های دوران صفوی و با ترکیب کاشی‌کاری‌های ظریف و زیبای دوره قاجار در کنار بازار اراک ساخته شده است. این مدرسه که به نام “مدرسه علمیه سپهداری” نیز شناخته می‌شود، توسط یوسف خان سپهدار، از اقوام فتحعلی شاه قاجار، در دوران سلطنت این شاه قاجار بنا گردید.
در سال ۱۳۳۳ هجری قمری، آیت‌الله حائری یزدی این مدرسه را به حوزه علمیه تبدیل کرد. از دانش‌آموختگان برجسته این مدرسه می‌توان به آیت‌الله خمینی (ره)، نورالدین عراقی و آیت‌الله گلپایگانی اشاره کرد.
۱۰. خانه حسن پور، موزه صنایع دستی اراک
آدرس خانه حسن پور: اراک، اولین گذر بعد از چهارسوق بازار، مقابل گذر
از بناهای قدیمی شهر اراک که در مجموعه بافت قدیمی این شهر قرار دارد، خانه حسن پور است. این خانه تاریخی در زمان احمد شاه قاجار بنا شد. جالب است بدانید که این عمارت در ابتدا شرکت فرش بود که به حاج علی مشیری تعلق داشت، پس از آن تبدیل به مدرسه شد، چندی بعد جواد حسن پور آن را به منزل مسکونی خود بدل کرد. در سال ۱۳۷۴خورشیدی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری این بنا را از مالک آن خرید. پس از بازسازی و مرمت، این عمارت تاریخی به موزه صنایع دستی اراک تبدیل شد.
خانه حسن پور ۶۰۰ متر زیر بنا دارد که در دو طبقه ساخته شده است. در طبقه همکف اتاق‌های زمستان نشین و در طبقه دوم اتاق‌های شاه نشین و تابستان نشین قرار دارند. حیاط مرکزی آن از سه جهت بناهایی دارد که به سمت این حیاط زیبا باز می‌شوند. سازه بنا خشتی است و پی‌ها از سنگ و دوغاب ساخته شده اند.
خانه حسن پور در تاریخ ۱۳۷۷ خورشیدی در فهرست اثار ملی ایران قرار گرفت.